Upośledzenie umysłowe – cechy charakterystyczne
Według definicji Amerykańskiego Stowarzyszenia Upośledzenia Umysłowego (American Association on Mental Retardation – AAMR) z 1992 roku upośledzenie umysłowe charakteryzuje się istotnie niższym niż przeciętne funkcjonowaniem intelektualnym, z jednocześnie współwystępującym ograniczeniem w zakresie dwóch lub więcej spośród następujących umiejętności przystosowawczych: porozumiewania się, samoobsługi, trybu życia domowego, uspołecznienia, korzystania z dóbr społeczno-kulturalnych, samodzielności, troski o zdrowie i bezpieczeństwo, umiejętności szkolnych, organizowania czasu wolnego i pracy. Upośledzenie umysłowe ujawnia się przed 18. rokiem życia (Luckasson i in., 1992, s. 1).
Podział dysfunkcji intelektualnych
W Polsce Janusz Kostrzewski (1997) postuluje używanie terminu „upośledzenie umysłowe” jako nadrzędnego w stosunku do „niedorozwoju umysłowego” (wczesne przypadki do 3. roku życia) i „demencji” (rozpad prawidłowych funkcji intelektualnych z tendencją do regresji po 3. roku życia). Zalicza on upośledzenie umysłowe do globalnych dysfunkcji intelektualnych i odróżnia je od dysfunkcji parcjalnych, w których występuje zaburzenie jednej lub kilku funkcji przy prawidłowym rozwoju umysłowym (np. zaburzenia ekspresji i recepcji mowy, rozwoju językowego). Wśród globalnych dysfunkcji, obok upośledzenia umysłowego, wyróżnia jeszcze zahamowanie rozwoju umysłowego, obniżenie poziomu intelektualnego oraz opóźnienie rozwoju intelektualnego (por. Bogdanowicz, 1985b).
Zobacz też: Problemy psychiczne osób niepełnosprawnych
Pojęcie niepełnosprawności intelektualnej
W 1997 roku Polski Zespół do Badań Naukowych nad Upośledzeniem Umysłowym zmienił część swej nazwy, zastępując w niej termin „upośledzenie umysłowe” „niepełnosprawnością intelektualną”, zgodnie ze wskazaniami Międzynarodowego Stowarzyszenia do Badań Naukowych nad Upośledzeniem Umysłowym (International Association for the Scientific Study of Intellectual Disabilities – IASSID). Zmianę tę argumentowano mniej stygmatyzującym charakterem nowej nazwy oraz koniecznością pełniejszego włączenia osób niepełnosprawnych do życia społecznego (por. Żyta, 2004). W polskiej literaturze przedmiotu coraz powszechniej stosowany jest termin „niepełnosprawność intelektualna”, chociaż występu je też określenie „upośledzenie umysłowe” (np. niezmieniona pozostała nazwa ruchu rodziców osób niepełnosprawnych intelektualnie: Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym), taka terminologia jest bowiem nadal używana w międzynarodowych klasyfikacjach medycznych ICD-10 i DSM-IV.
Polecamy: Kto może otrzymać dodatek na kształcenie dzieci niepełnosprawnych?
Fragment pochodzi z książki „Niepełnosprawność intelektualna – diagnozowanie, edukacja, wychowanie” Lucyny Bobkowicz-Lewartowskiej (Harmonia, 2011). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!