Osoby z niepełnosprawnością – obecne czy nieobecne w sieci?

Ilu niepełnosprawnych korzysta z internetu? Jak niepełnosprawni korzystają z internetu? Oto wyniki badań!
/ 29.05.2015 09:09

komputer

fot. Fotolia

Dwa badania

Prezentowana w niniejszym artykule charakterystyka niepełnosprawnych internautów została przygotowana z uwzględnieniem danych pochodzących z dwóch ogólnopolskich badań: Diagnozy Społecznej z 2009 roku i sondażu przeprowadzonego w tym samym roku przez Szkołę Wyższą Psychologii Społecznej (SWPS) na temat „sytuacji, potrzeb i możliwości osób niepełnosprawnych”.

Dzięki tym danym udało się określić:

  • skalę wykorzystania internetu przez osoby niepełnosprawne;
  • stopień funkcjonalności internetu w odniesieniu do osób niepełnosprawnych;
  • wpływ cech demograficzno-społecznych na obecność osób niepełnosprawnych w cyberprzestrzeni.

Jednym z najprostszych, ale jednocześnie podstawowym wskaźnikiem uczestnictwa w przestrzeni wirtualnej jest odsetek osób reprezentujących dane społeczeństwo czy społeczność, które z internetu korzystają. Chociaż wartości tego wskaźnika – wobec szybkości dyfuzji technologii informacyjno-komunikacyjnych powodowanej wzrastającą popularnością internetu – bardzo szybko się dezaktualizują, to jednak zastosowane w analizach porównawczych dość dobrze oddają skalę aktywności w cyberprzestrzeni.

Ilu niepełnosprawnych korzysta z internetu?

Porównanie niepełnosprawnych użytkowników internetu z użytkownikami sprawnymi (na podstawie danych Diagnozy Społecznej) ukazuje charakterystyczne różnice.

O ile w 2009 roku ponad połowa osób sprawnych uczestniczących w badaniu zaznaczała, że korzysta z internetu (55,1%), o tyle wśród osób niepełnosprawnych jego użytkownikiem była zaledwie co czwarta osoba (23,2%). W badaniach przeprowadzonych przez SWPS odsetek niepełnosprawnych internautów był wyższy (33,5%), chociaż wartość tę należy interpretować ostrożnie, gdyż oszacowanie jej w tym wypadku wiązało się z pewnymi problemami.

Kategorie osób z różnym rodzajem niepełnosprawności (spośród czterech najbardziej typowych) różnią się między sobą pod względem wykorzystania internetu. Porównanie czterech „typów czystych”, czyli osób, które cierpią tylko na jedno z uwzględnionych schorzeń, pokazuje w tym aspekcie spore rozbieżności.

Stosunkowo najczęściej z internetu korzystają osoby z dysfunkcją wzroku (60,8%), chociaż zyskują tylko niewielką przewagę nad tymi, które cierpią na schorzenia związane z mową lub słuchem (59,9%). Internautą jest również co druga osoba niepełnosprawna ruchowo (51,1%) i zaledwie co trzecia z upośledzeniem umysłowym (30,7%).

Zobacz też: Asystent osoby niepełnosprawnej – blaski i cienie zawodu

Jak długo niepełnosprawni korzystają z internetu?

Nie tylko skala wykorzystania internetu odróżnia osoby niepełnosprawne od sprawnych, ale również czas, który upłynął od pierwszego zalogowania się do sieci oraz przeznaczany na codzienną aktywność w cyberprzestrzeni.

Diagnoza Społeczna pokazuje, że osoby sprawne korzystają z tego medium średnio o prawie półtora roku dłużej niż osoby niepełnosprawne (odpowiednio 4,6 i 5,9 roku), chociaż osoby sprawne są średnio o kilkanaście lat młodsze (43 lata) od osób niepełnosprawnych (58 lat). Ci drudzy przeznaczają na internet w ciągu tygodnia średnio o dwie godziny mniej niż osoby sprawne (odpowiednio 9,3 i 11,6 godziny). Interesujące jest również to, że wśród ogółu internautów liczba lat używania internetu jest skorelowana z czasem, jaki poświęca się mu w ciągu tygodnia (r Pearsona = 0,290 dla p < 0,001). Zatem niepełnosprawni internauci – jeśli potraktować ich bardzo ogólnie – są zarówno mniej doświadczeni, jak i mniej zaangażowani w działania podejmowane w sieci.

Jak niepełnosprawni korzystają z internetu?

Internet dla osób niepełnosprawnych stanowi również narzędzie o mniejszej użyteczności – jeśli jako jej wskaźnik zostanie przyjęta liczba czynności podejmowanych za pośrednictwem sieci internetowej. Spośród 26 działań prezentowanych respondentom podczas badań Diagnozy Społecznej osoby sprawne wybierały średnio 15 z nich (58%), natomiast osoby niepełnosprawne –
12 (46%). Co więcej, w przypadku każdej z wymienionych czynności to osoby sprawne zyskiwały stosunkową przewagę nad osobami niepełnosprawnymi (szczegółowe dane na ten temat w tabeli 1).

Tabela 1.
Różnica pomiędzy odsetkiem osób realizujących daną czynność w internecie wśród osób niepełnosprawnych i sprawnych (dane w %)

Funkcja

Niepełnosprawni

Sprawni

Różnica

przeglądanie stron WWW

84,2

90,4

6,2

sprawdzanie i wysyłanie poczty elektronicznej
(e-mail)

75,2

88,6

13,4

odwiedzanie portali społecznościowych (np. Nasza Klasa)

68,0

80,3

12,3

korzystanie z komunikatorów umożliwiających rozmowy ze znajomymi (takich jak ICQ, Gadu-Gadu itp.)

65,8

79,1

13,3

zbieranie materiałów potrzebnych do nauki lub pracy

53,4

75,7

22,3

słuchanie muzyki lub radia przez internet

52,2

66,5

14,3

czytanie gazet przez internet

60,7

64,2

3,5

telefonowanie przez internet (VoIP, Skype)

50,9

62,8

11,9

uczestniczenie w czatach

46,4

60,0

13,6

uzyskiwanie informacji ze stron internetowych instytucji publicznych

49,2

59,1

 9,9

kupowanie produktów przez internet (poza aukcjami)

41,9

57,1

15,2

ściąganie darmowej muzyki, filmów

40,4

56,5

16,1

korzystanie z banku przez internet

42,5

56,2

13,7

uczestniczenie w grupach lub forach dyskusyjnych

38,1

53,5

15,4

pobieranie lub wypełnianie formularzy urzędowych

39,9

52,3

12,4

ściąganie darmowego oprogramowania

35,4

52,2

16,8

granie w gry sieciowe przez internet

43,1

51,8

 8,7

korzystanie z internetu i poczty elektronicznej

z komputera domowego w celach zawodowych

32,3

50,2

17,9

uczestniczenie w aukcjach internetowych

34,9

48,7

13,8

szukanie pracy, wysyłanie ofert dotyczących
zatrudnienia

37,3

48,3

11,0

rezerwacja biletów (np. lotniczych, do kina, do teatru)

29,9

45,9

16,0

oglądanie telewizji przez internet

34,9

45,1

10,2

odbywanie wideokonferencji

31,4

40,1

 8,7

uczestniczenie w kursach lub szkoleniach przez internet

28,6

37,1

 8,5

tworzenie lub modyfikowanie własnej strony WWW lub bloga

23,8

34,4

10,6

tworzenie i publikowanie własnych tekstów, grafiki, muzyki lub innej twórczości w internecie

23,6

30,8

 7,2

Źródło tabel: opracowanie własne na podstawie Diagnozy Społecznej, 2009 (http://www.diagnoza.com).

Największa różnica dotyczy tych czynności, które są bezpośrednio związane z pracą zawodową lub nauką: „zbieranie materiałów potrzebnych do nauki lub pracy” (22,3%) i „korzystanie z internetu i poczty elektronicznej z komputera domowego w celach zawodowych” (17,9%), która staje się oczywista w świetle faktu, że znaczna liczba osób niepełnosprawnych pozostaje bierna zawodowo (wśród niepełnosprawnych kategoria rencistów liczy 42,4%, a emerytów 33,9%), podczas gdy adekwatne odsetki dla osób sprawnych wynoszą 3,3% i 18,8%.

Zobacz też: Niepełnosprawne dziecko

Fragment pochodzi z książki „Współczesne społeczeństwo w wirtualnej rzeczywistości – wielość szans i dylematów” autorstwa M. Walancika i Z. Dacko-Pikiewicza (Impuls 2015). Publikacja za zgodą wydawcy.

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!

Redakcja poleca

REKLAMA